روی

عوامل مختلفی از جمله پهاش، نوع و مقدار موادآلی، برهمکنش سایر عناصر در محلول خاک، کاربرد کود، مواد بهساز خاک، غرقاب شدن (مانند کشت برنج)، عوامل محیطی و عوامل گیاهی بر قابلیت استفاده روی برای گیاهان تاثیر دارند. به طور کلی افزایش پهاش خاک به بیشتر از 6، قابلیت استفاده این عنصر را کاهش می دهد.

غلظت های زیاد مس، آهن و منگنز در محلول خاک، از جذب این عنصر به وسیله گیاهان جلوگیری می کند. متداول ترین برهمکنش بین عنصر فسفر و روی می باشد. کاربرد مقادیر زیاد کودهای NPK سبب کمبود این عنصر در خاک می گردد. در مواقعی که به خاک های اسیدی، آهک اضافه می شود و یا در خاک های آهکی که دارای مقادیر زیاد آهک آزاد است، این عنصر به وسیله کربنات کلسیم جذب می گردد، این عمل ممکن است موقتا قابلیت استفاده این عنصر را کاهش دهد. در مواقعی که هوا سرد می باشد کمبود روی نمایان می شود.

علائم کمبود روی

کمبود این عنصر مشکلی اساسی در خاک‌های شنی (با pH بالا قلیایی) می باشد که مواد ارگانیک کمی دارند. اگر مقادیر فسفر و کلسیم خاک بالا باشد، دسترسی گیاه به عنصر روی دچار مشکل می‌شود. در واقع، استفاده از فسفر بر روی جذب عنصر روی توسط گیاه اثرات منفی دارد. اضافه‌کردن ترکیباتی که کلسیم زیادی دارند مانند آهک و گچ (آهکی‌شدن خاک) موجب کاهش اسیدیته خاک و در نتیجه کاهش جذب روی توسط گیاه می‌شود (حتی اگر سطح این ماده در خاک بدون تغییر باقی بماند). کمبود این عنصر در خاک‌های سرد و مرطوب در فاز رویشی گیاه نیز مشکلاتی را ایجاد می‌کند.
از آنجایی که این عنصر در گیاهان غیرپویا می باشد، بنابراین نشانه های کمبود آن در نقاط در حال رشد و برگ های جوان دیده می شود، در ذرت برگ های جوان زرد تا سفید می گردد (بعضی اوقات راه راه می شوند) و رشد گیاه متوقف می گردد، به همین دلیل به آن جوانه سفید می گویند. کمبود این عنصر در مزارع برنج به صورت نقاط سوخته شده به شکلاتی قهوه ای رنگ دیده می شود. در درختان میوه ابتدا رنگ برگ ها کمی زرد می شود و رنگ برگ های انتهایی شاخه کمی روشن تر می گردد. فاصله میان گره در انتهای شاخه های جوان کم شده و برگ هایی که از این جوانه ها بیرون می آیند باریک، نازک و روشن تا سفید هستند. این علائم در هلو آن قدر ممکن است شدید شود که تمام سرشاخه ها لخت شوند. در مرکبات برگ ها کشیده و ابلقی می شوند و سرشاخه ها ممکن است خشک شوند.

به طور کلی علائم کمبود عنصر روی در گیاهان شامل موارد ذیل می باشد:

1. ریزش برگ های جوان، گل ها و میوه ها قبل از رسیدن
2. توقف رشد و شکننده شدن ساقه ها
3. ایجاد نواحی سبز کمرنگ، زرد یا سفید بین رگبرگ ‎ها
4. کمبود روی در گیاه عمدتا از برگ های جوان به صورت ریز برگی، کچلی و کوچک شدن میان گره های سرشاخه شروع می شود.
5. کاهش تعداد جوانه و مقدار اکسین در دمگل ها
6. پوست درختان سخت و شکننده
7. ذرت، پنبه، سیب ‎زمینی و سایر سبزیجات به کمبود روی حساس هستند.
8. برگ‎ها کوچک، باریک و ضخیم که با رشد برخی از نواحی برگ، حالت بدشکلی به وجود می ‎آید. 
9. ریزش پیش از موعد برگ‎ها، کوتولگی گیاه، کوتاه شدن میان گره‌ها، کاهش سبزینگی بین رگ‌برگ‌ها، ریزش برگ، ریزش میوه، تاخیر در باز شدن به موقع برگ و گل

علائم بیشبود روی

سمیت این عنصر در محصولات بسیار کمتر از کمبود این عنصر رخ می‎دهد، اما با این حال، سمیت  این عنصر در خاک‎های آلوده در مناطق استخراج فلزات سنگین و در خاک‎های کشاورزی تیمار شده با لجن فاضلاب، و در خاک شهری و نیمه شهری آلوده شده توسط ورودی‎های انسانی، به ویژه در خاک‎های با pH پایین مشاهده می‎شود. علائم مسمومیت این عنصر شامل کاهش عملکرد و کاهش رشد در گیاهان است. محصولات از نظر حساسیت به مسمومیت این عنصر تفاوت چشمگیری با یکدیگر دارند. غلات نسبت به سمیت روی حساس هستند. علائم سمیت معمولی به شکل کلروز و کاهش رنگ سبز در برگ ها مشاهده می شود.

زیاده‌‎ روی در مصرف هیچ ماده کودی توصیه نمی‌شود، چرا که باعث برهم خوردن تعادل مواد غذایی در گیاه می‌گردد.

نقش های روی در گیاه

روی عنصری است که در مقادیر کم و حیاتی برای گیاه لازم است تا اجازه فعالیت های فیزیولوژیک را به گیاه داده و این فعالیت ها نقش مهمی در فرآیندهای فتوسنتز و تشکیل قند، سنتز پروتئین، حاصلخیزی و رشد و مقاومت در برابر بیماری و فعال سازی آنزیم ها و استحکام غشای سلولی دارند. هنگامیکه کمبود این عنصر رخ می دهد این فعالیت های فیزیولوژیک تضعیف شده و سلامت گیاه بسیار تحت تاًثیر قرار می گیرد که باعث افت محصول و پایین آمدن کیفیت آن می¬شود. ذرت، برنج، حبوبات، مرکبات و درختان میوه بخصوص انگور بیشترین عکس العمل را نسبت به کمبود روی از خود نشان می دهند.

همچنین عنصر روی در موارد زیر موثر می باشد:

• فعالیت‌های آنزیمی
• تلقیح و باروری
• گرده افشانی
• شکل‌گیری میوه
• افزایش سطح برگ
• تولید هورمون‌های رشد
• بهبود پوست درخت، گیاه و افزایش پنجه زنی گیاهان
• تولید هورمون اکسین و بهبود رشد گیاه
• افزایش توان جذب و انتقال آب توسط گیاهان
• افزایش تحمل گیاه در استرس‌ های محیطی
• نقش در سنتز تريپتوفان به عنوان پيش ماده سنتز اكسين
• سوخت و ساز نیتروژن (فعال‌سازی آنزیم رداکتاز)
• آنزیم‌های انتقال دهنده فسفات (هگزوکیناز)
• آنزیم‌های مسئول تولید نشاسته

انواع کودهای حاوی عنصر روی

کودهای حاوی این عنصر را می‌توان به صورت مصرف خاکی، محلول پاشی، آغشته نمودن بذرها مصرف نمود.

کودهای حاوی این عنصر شامل:

1. سولفات روی (ZnSO4):

کود سولفات روی از روی و گوگرد تشکیل شده است. این کود تاثیر مثبتی بر تولید پروتئین‌ها و مقاومت گیاهان به آفات و بیماری‌ها دارد.

2. اکسید روی (ZnO):

این کود حلالیت پایینی در آب دارد به همین علت نسبت به سایر کودهای معرفی شده اثر گذاری کمتری دارد.

3. کلات روی (Zn-EDTA):

استفاده از کود کلات روی در کشاورزی مزیت های فراوانی دارد. مصرف این کود میزان تولید گرده در گیاه را افزایش داده و عمل گرده افشانی را بهبود می دهد. همچنین با تأثیر فوق العاده ای که بر روی گل انگیزی دارد، گلدهی درختان را زیاد کرده و میزان باردهی آن را نیز بالا می برد. همچنین این کود سبب باز شدن به موقع برگ ها و گل های گیاهان شده و به ماندگاری میوه بر روی درخت کمک می کند. این کود سبب افزایش عملکرد درختان، باغات میوه ای با محصولات با کیفیت و مرغوب به ارمغان می آورد. همچنین باعث تقویت سیستم ایمنی درختان می گردد، میزان ابتلاء به آفات و بیماری ها را کاهش می دهد در مقابل از هزینه های سمپاشی نیز کاسته شده و محصول سالم تری خواهید داشت. بالا رفتن مقاومت گیاه به تنش های محیطی همچون سرما، گرما و خشکی، افزایش میزان سبزینگی گیاه، اثر بر عملکرد هورمون های گیاهی و تأثیر بر شکل گیری پروتئین از دیگر مزیت های این کود محسوب می شود.

4. کود تک عنصری روی:

این کود فقط از تک عنصر روی تشکیل شده است و غالبا به صورت محلول‌پاشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.