نیتروژن

گیاهان اغلب تمایل به جذب نیتروژن به صورت نیترات دارند. یون نیترات دارای بار منفی می باشد که جذب ذرات رس خاک که آنـها هـم دارای بار منفی هستنـد، نمی شوند و در نتیجه توسط باران شسته شده و به لایه های پایین تر خاک نفوذ می کنند و از دسترس ریشه خارج می شوند.

گیاهان نیتروژن را به صورت آمونیوم نیز جذب می کنند. در بین گونه هایی از گیاهان که در خاک های اشباع از آب رشد می کنند اولویت جذب نیتروژن توسط گیاهان، با یون آمونیوم می باشد.

علائم کمبود:

1.کاهش رشد رویشی گیاهان و درختان

2.ریزش جوانه های گل

3.زردی برگ ها در شاخه های بارده

4.خزان زودرس

5.کاهش تعداد دانه در خوشه

6.کمرنگ شدن برگ و زردی برگ های مسن در گیاهان

مسمومیت نیتروژن:

1.ضخیم و کلفت شدن ساقه ها

2.نمایان شدن رنگ سبز تیره در برگ ها

3.کوتاه شدن فاصله میان گره ها

5.کم شدن میوه و جوانه

6.توقف رشد، پیچیدگی در برگ ها

7.در نهایت از بین رفتن تمام بوته

نقش های نیتروژن در گیاه

1. عنصر اصلی تشکیل دهنده ی ساختار اصلی سلول می باشد.
   2. عنصر اصلی تشکیل دهنده ی پروتئین ها، آمینواسیدها، نوکلئیک اسید، فلاوین ها، پورفیرین ها، آنزیم ها، کوآنزیم ها و آلکالوئیدها می باشد.
   3. عنصر اصلی تشکیل دهنده ی کلروفیل می باشد که در بافت گیاه ذخیره و در انتقال انرژی از خورشید نقش ویژه ای دارد.
   4. نیتروژن موجب افزایش رشد، پنجه زنی، گلدهی، تولید و توسعه برگ و ایجاد رنگ سبز تیره در ساقه و برگ ها می شود.
   5. نیتروژن در گلدهی، میوه دهی و جلوگیری از ریزش زود هنگام نقش ضروری دارد.
   6. نیتروژن سبب افزایش عملکرد در گیاهان می گردد زیرا که عنصر محرک رشد می باشد.

Øبه طور كلي، كودهای شــيميایی در دو زمان قبل يا همزمان كاشــت (پايه) و پس از رويش (ســرك) مصرف می گردند. گفتنی است كه عواملی از قبيل نوع و مرحله رشدی گياه، نوع كود و آب و هوای منطقه، زمان كود پاشی را مشخص می كند.

Ø کود را قبل از کاشت یا بعد از کاشت به گیاه می دهند. کودی را که قبل از کاشت در خاک قرار می دهند کود پیش کاشتی و کودی را که بعد از کاشت به خاک می دهند، کود سرک گویند. در صورتی که کود در خاک حرکت نکند و نتوان آن را به نحوی در آب حل کرد و به خاک اضافه نمود، حتما باید آن کود را قبل از کاشت به خاک داد. به طور کلی کودهایی که به میزان کمی در آب محلول هستند را نمی توان پس از کاشت به خاک داد.

Ø کودی را که بعد از کاشت به خاک می دهند کود سرک گویند. دادن کود سرک در مواردی معمول است که کود به سرعت از خاک شسته می شود و چنانچه تمامی ان عنصر مورد نظر یکباره و قبل از کاشت به خاک داده شود، قسمت اعظم آن شسته خواهد شد. در این شرایط قسمتی از کود را قبل از کاشت و بقیه را در نیمه اول فصل رشد و غالبا در زمان شروع رشد سریع گیاه به محصول می دهند. مصرف کود سرک بیشتر در مورد کود نیتروژن مرسوم است. در شرایطی که نیتروژن شسته می شود و یا خطر دنیتریفیکاسیون وجود دارد، غالبا 25 تا حداکثر 50 درصد از کل نیتروژن مصرفی را به صورت قبل از کشت و بقیه (50 تا 75 درصد) را به صورت سرک به مزرعه می دهند .

 

انواع کودهای نیتروژن دار

1-کود اوره

اوره (کود سفید یا شکری) رایج ترین کود مصرفی کشاورزی در ایران می باشد. در سطح جهانی از پر مصرف‌ترین و ارزان‌ترین کود‌های شیمیایی ازتی به شمار می رود. کود اوره ۴۶ درصد ازت دارد و حلالیتش در آب خیلی خوب می باشد و به همین دلیل هم در کشت های خاکی و به صورت محلول پاشی بر روی گیاه مورد استفاده قرار می گیرد. مشکلی که در ارتباط با کود اوره وجود دارد این است که به دلیل حلالیت بالایی که دارند به سرعت آبشویی می شوند. یعنی اگر آب آبیاری یا بارندگی زیاد و خاک شنی باشد به راحتی این کود در خاک شسته شده و از دسترس گیاه خارج می‌گردد.

2- کود اوره با پوشش گوگردی (SCU)

اوره با پوشش گوگردی (SCU) یکی از کودهای کندرها می باشد که دارای ۳۵ درصد ازت است و به علت داشتن یک لایه از گوگرد روی آن، حلالیت کود کند است. این کود به علت داشتن گوگرد و آهکی بودن خاک ها در جهت کاهش موضعی pH خاک نیز مناسب می باشد.

3-کود نیترات آمونیم

نیترات آمونیم، حاوی ۳۳ درصد ازت می باشد و هر دو فرم ازت آن قابل جذب برای گیاه می باشد. مزیت این کود در پایداری بیشتر آن نسبت به کود اوره می باشد و یکی از معایبش این است که به آسانی رطوبت هوا را جذب می‌کند و دانه‌‌های کود بهم چسبیده و تشکیل کلوخه می دهند و دیگری آن که قابلیت اشتعال زایی دارد. یعنی اگر ضربه به کود وارد شود آتش می گیرد. اوره و نیترات آمونیم را می توان قبل از کاشت محصول و یا بصورت سرک به خاک اضافه کرد.

4-کود سولفات آمونیوم

سولفات آمونیوم حاوی ٢١ درصد ازت و ٢۴ درصد گوگرد می باشد. بهترین کود برای شرایط خاک‌‌های ایران (دارای ماده مادری آهکی) می باشد. کود سولفات آمونیوم سبب کاهش پ هاش (اسیدزا) در خاک می گردد، بنابراین قابلیت دسترسی عناصر غذایی را توسط گیاهان افزایش می دهند.

5-هیدرات آمونیوم

کود هیدرات آمونیوم که از ترکیب آمونیاک با آب به دست می‌آید، بسیار کم مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای استفاده از آن باید قبل از کاشت در خاک تزریق شود تا به ‌مرور مواد غذایی آن آزاد شده و در اختیار گیاهان قرار بگیرد.

6-فسفات آمونیوم

کود فسفات آمونیوم علاوه بر نیتروژن، فسفر را هم در اختیار گیاه قرار می‌دهد، همچنین کود فسفات آمونیوم قیمت نسبتاً پایینی دارد و به ‌خاطر مقاومت نسبی در برابر شستشو در خاک، به ‌سرعت از دسترس گیاه خارج نخواهد شد.

7-نیترات کلسیم

کود نیترات کلسیم، دارای درصد پایینی از نیتروژن است و بیشتر به‌عنوان منبع تأمین کلسیم خصوصاً در گلخانه‌ها (برای کشت هیدروپونیک) و برای تهیه محلول‌های غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

8-نیترات پتاسیم

کود نیترات پتاسیم هم مثل نیترات کلسیم دارای درصد پایینی از نیتروژن است و کمتر از دیگر کودهای ازته برای تأمین نیتروژن خاک مورد استفاده قرار می‌گیرد و بیشتر به‌عنوان منبع تأمین پتاسیم خصوصاً در گلخانه‌ها و برای تهیه محلول‌های غذایی (برای کشت هیدروپونیک)، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

9-کودهای کامل NPK

سه عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم عناصر اصلی مورد نیاز گیاه هستند. کودهای کامل از ترکیب درصدهای مختلف این عناصر بدست می آید.
درصدهای متداول کود NPK عبارتند از 20 20 20 (سه بیست)، 10 10 10، 36 12 12، 15 5 30 و 10 52 10 و …که هرکدام از این کودها با توجه به نوع گیاه، اقلیم و فصل و زمان کوددهی مورد استفاده قرار می-گیرند.

کود 20-20-20

این کود بهترین کود NPK برای تقویت شاخ و برگ گیاه می باشد. کود سه بیست عناصر ماکرو مورد نیاز گیاه یعنی نیتروژن، فسفر و پتاسیم هر کدام با غلظت 20 درصد دارد. این کود به شکل پودر کریستالی و آبی رنگ موجود است. کود سه بیست یک کود کامل است که در صورت استفاده باعث رشد گیاه و افزایش ارتفاع آن می شود. همچنین سبب بهبود کیفیت میوه و رنگ و مزه آن نیز می شود. این کود مناسب درختان میوه، صیفی جات، سبزیجات و انواع گل هاست.

کود 18-18-18

کود 18-18-18 برای گیاهان زینتی و همچنین برای گیاهان گلدار مثل ارکیده، رز و شمعدانی کاملا مناسب است. بهترین زمان استفاده از این کود برای گیاهان گلدار در زمان رشد رویشی آنهاست. این کود به صورت پودری و بدون بو موجود می باشد.

کود 36-12-12

این کود با پتاس بالا مخصوص افزایش رشد و کیفیت گیاهان زراعی و باغی است. این محصول در زمان رشد زایشی به‌ صورت محلول‌پاشی یا آبیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین کود 36-12-12 باعث خوش‌رنگ‌تر شدن و بزرگ‌تر شدن محصول می‌گردد. بهتر است از این کود در زمانی که گیاه آماده گل دهی می شود استفاده کنید.

کود 10-52-10

کود 10-52-10 درصد فسفر بالایی دارد و بر تقویت ریشه ها و فرایند ریشه زایی موثر است. این کود به صورت پودری قابل تهیه می باشد. برای اغلب محصولات کشاورزی می توانید از این کود استفاده نمایید. از دیگر مزیت های کود 10-52-10 کمک به جوانه زنی گیاه و جلوگیری از زرد شدن برگ ها است.

کود 10-5-20

از این کود می توان برای گیاهان آپارتمانی، درختچه ها و بونسای ها استفاده کرد. به دلیل این که میزان نیتروژن کود بالا است می تواند برای گیاهان سبز برگ گلدانی مثل انواع نخل ها و درختچه های آپارتمانی مفید می باشد.

کود 5-50-15

این کود هم فسفر بالایی دارد و برای انواع سبزیجات مناسب است. از آن جا که سبزیجات هم به کود نیاز دارد این کود می تواند به بهبود سوخت و ساز آن ها و همچنین تقویت ریشه کمک کند. از این کود هم به شکل آبیاری و هم به شکل محلول پاشی استفاده می شود.

کود 40-5-4

این کود درصد پتاسیم بالایی دارد و در بهبود کیفیت میوه موثر می باشد. این کود NPK علاوه بر بزرگتر کردن اندازه میوه، باعث خوش طعم و بو شدن آن نیز می گردد. اگر دیدید شکوفه های گیاهتان در حال ریزش هستند می توانید از این کود استفاده نمایید. کود به صورت پودری موجود است و می توان آن را بعد از حل کردن در آب به گیاه داد. این کود برای انواع محصولات کشاورزی مورداستفاده قرار می گیرد.

کود 38-11-3

این کود برای گیاهان زینتی و به خصوص کاکتوس ها و ساکولنت ها مناسب می باشد. البته برای محصولات کشاورزی هم استفاده می شود. پتاسیم بالای این کود باعث جلوگیری از زرد شدن برگ های گیاهان می شود. عملکرد اصلی این کود افزایش رشد رویشی گیاه است.

کود 30-15-15

این کود هم درصد پتاسیم بالاتری نسبت به بقیه عناصر دارد و باعث افزایش محصول گیاه می شود. در این کود عناصر ریز مغذی مثل کلات هم موجود است که آن ها هم به افزایش کیفیت محصول کمک می کنند. با استفاده از این کود می توانید محصولاتی با طعم، رنگ و کیفیت بهتر داشته باشید.

کود 20-6-19

این کود کامل می تواند به طور اختصاصی برای گیاهان آپارتمانی و فصلی مورد استفاده قرار گیرد. باعث گسترش شاخ و برگ گیاهان و به خصوص غلات و حبوبات می شود. از این کود می توان برای گیاهان گلدان، گل بریده و درختان میوه و مرکبات هم استفاده کرد.