فسفر

گیاهان فسفر را از محلول خاک به صورت یون H2PO-4 اورتوفسفات اولیه یا HPO4-2 اورتوفسفات ثانویه جذب می‌کنند. نسبت جذب این دو شکل توسط pH خاک تعیین می‌شود. البته فسفر بیشتر به صورت یونH2PO4- جذب گیاه می‌شود. در pH بالاتر خاک، بیشتر HPO4-2 را گیاه جذب می‌کند.

علائم کمبود فسفر

فسفر عنصری متحرک در اندام‌های گیاه می باشد، بنابراین زمانی که کمبود آن ایجاد می‌شود، از بافت‌های پیر به ‌سمت بافت‌های جوان و قسمت‌هایی که در حال رشد فعال هستند حرکت می‌کند. در نتیجه، واکنش‌های گیاهی به فسفر سریعاً در گیاه مشاهده می‌شود. رایج ترین علائم ظاهری کمبود فسفر شامل کوتولگی کلی گیاه و برگ‎های به رنگ سبز تیره می‎باشد. از آنجایی که تاثیر کمبود فسفر موجب تاخیر رشد کلی گیاه می‎شود، علائم مشهود برگی همانند نیتروژن و پتاسیم به ندرت مشاهده می‎شود. با افزایش شدت کمبود رنگ سبز تیره به سبز خاکستری تا سبز مایل به آبی تغییر می‎کند. در برخی از گیاهان (مانند چغندر) برگ‎های به رنگ سبز تیره در مراحل اولیه رشد ظاهر می‎شود که بعدا شبکه رگبرگی قهوه ‎ای در برگ‎های مسن گسترش می‎یابد.

برگ‎های ارغوانی در گیاهان ذرت مبتلا به کمبود یا سایر گیاهان علفی مشاهده می‎شود. علائم کمبود در نوک برگ‎های پایینی ظاهر شده و در حاشیه برگ‎ها گسترش می‎یابد، تا اینکه کل برگ به رنگ ارغوانی در می آید. برگ‎های زیرین در حالت کمبود شدید فسفر نکروزه می شوند. رنگ ارغوانی به دلیل تجمع قندها بوده و دلیل آن ساخته شدن رنگدانه آنتوسیانین در برگ ها می‏باشد. فسفر در گیاهان پویا می باشد، بنابراین از برگ‎های مسن به بافت‎های جوان منتقل می‎شود.

علائم بیشبود فسفر

بر اثر مصرف زياد این عنصر، گياه دچار مسموميت فسفري مي‌شود و يا تعادل تغذيه‌اي گياه بهم مي‌خورد. همچنين در اثر مصرف زياد این عنصر به دليل اثر آنتا‌گونيستي فسفر با روي، كمبود روي در گياه بروز مي‌کند. زیادی فسفر باعث افزایش اسید فیتیک یا فیتات در دانه‌های غلات و حبوبات می‌شود که این اسید در داخل بدن باعث کاهش جذب روی می‌شود.

نقش های فسفر در گیاه

نقش اساسی فسفر در ذخیره و انتقال انرژی می باشد. دی و تری آدنوزین فسفات (ATP) و (ADP) به عنوان یک جریان انرژی در گیاهان عمل می‎کنند. انرژی حاصل از فتوسنتز و متابولیسم کربوهیدرات‎ها در ترکیبات فسفاته ذخیره شده و در فرایندهای مربوط به رشد و تولید مثل مصرف می‎شود. فسفر (P) عنصری ضروری در مولکول دی اکسی ریبونوکلئیک اسید (DNA) و ریبونوکلئیک اسید (RAN) می¬باشد،که حاوی کدهای ژنتیکی گیاهان برای تولید پروتئین‎ها و سایر ترکیبات لازم برای ساختار گیاهی، عملکرد دانه و انتقال ژنتیکی می‎باشد. فسفولیپیدها، فسفوپروتئین‎ها، کوآنزیم‎ها و نوکلئوتید‎ها ترکیبات مهم ساختمان غشائ سلولی بوده و در ایفای نقش آن دخالت دارند. بنابراین این عنصر در رشد و توسعه اندام¬های زایشی (میوه، بذر و…) دخیل می‎باشد.

مقدار کافی این عنصر ، رشد ریشه را افزایش می‎دهد، گسترش نفوذ ریشه باعث جذب آب و عناصر غذایی خواهد شد. این عنصر همچنین رسیدگی محصول بخصوص در گیاهان دانه‎ای را بهبود بخشیده و زمان لازم برای رسیدن دانه را کاهش می‎دهد. مقدار کافی این عنصر باعث افزایش استحکام ساقه غلات شده و ظرفیت تثبیت نیتروژن به وسیله بقولات را افزایش می‎دهد. کیفیت میوه، علوفه، سبزیجات و دانه ارتقا یافته و مقاومت به بیماری‎ها در حالتی که فسفر در حد کفایت باشد افزایش می‎یابد.

انواع کودهای فسفردار

1. سوپرفسفات ساده
2. سوپرفسفات تریپل
3. مونو آمونیوم فسفات
4. دی آمونیوم فسفات
5. مونو پتاسیم فسفات

• سوپر فسفات تریپل ( (TSPیا سوپر فسفات تغلیظ شده (CSP):

حاوی 17 تا 23 درصد فسفر (44 تا 52 درصد P2O5)، کمتر از 1 درصد گوگرد و مقدار قابل قبولی از عنصر کلسیم می باشد. راندمان این کود در صورتی که به شکل نواری در فاصله 5 سانتی متری از بذر قرار بگیرند نسبت به کاربرد پخش سطحی بالاتر می باشد. جزء کودهای فسفر بالا می باشد.

• سوپر فسفات ساده (SSP):

حاوی 7 تا 5/9 درصد فسفر (16 تا 22 درصد P2O5)، 11 تا 12 درصد گوگرد S و 18 تا 20 درصد کلسیم Ca و به صورت گرانوله می باشد، برای همه محصولات زراعی می توان از آن استفاده کرد. این کود با سایر کودها به جزء کودهای اوره و دی آمونیوم فسفات قابل ترکیب می باشد. همچنین بدون داشتن رطوبت به راحتی برای مدت طولانی قابل ذخیره می باشد.

• مونوآمونیوم فسفات (MAP):

شامل 11 تا 13 درصد نیتروژن، 21 تا 24 درصد فسفر (48 تا 55 درصد P2O5)، 1/5 درصد S و 1/6 درصد دیگر عناصر بخصوص کلسیم و به صورت گرانوله می باشد. قابل استفاده برای همه محصولات کشاورزی و قابل ترکیب با بیشتر کودها می باشد و یکی از این کودهای بالا می باشد. از ویژگی های خوب این کود درصد بالای این عنصر می باشد. این کود همچنین دارای نیتروژن به شکل آمونیومی می باشد که این شکل از نیتروژن به راحتی آبشویی نمی شود. کودی‌ محلول می باشد، درسیستم‌ آبیاری‌ قطره‌ای‌ و سایر روش های‌ آبیاری‌ تحت‌ فشار می‌توان از آن‌ به‌ سهولت‌ استفاده‌ کرد.

• دی آمونیوم فسفات (DAP):

حاوی 18 تا 21 درصد نیتروژن، 20 تا 23 درصد فسفر (46 تا 53 درصد P2O5)، 1/5 درصد گوگرد، قابل استفاده برای همه محصولات کشاورزی و قابل ترکیب با بیشتر کودها و حتی عناصر کم مصرف می باشد. دی آمونیوم فسفات یکی از کودهای مفید در زمینه کشاورزی می باشد. استفاده از این کود اغلب در فصل های پاییز و بهار انجام می گیرد، که به کاشت غلات زمستانی با بهترین کیفیت کمک می کند. دی آمونیوم فسفات نیز دارای دو ترکیب فسفر و نیتروژن است که می تواند تاثیر بسزایی در رشد و باروری گیاهان داشته باشد.

• مونو پتاسیم فسفات (MKP):

حاوی 22/7 درصد از این عنصر (52 درصد P2O5)، 28/7 درصد پتاسیم (34 درصد k2O) می باشد. اغلب به عنوان منبع مغذی در رشد، نمو و تقویت گیاهان می باشد، همچنین یک منبع موثر پتاسیم و فسفر برای گیاهان می باشد.